سفر در زمان؛ خیاط‌خانه‌ های خیابان لاله‌زار

در لاله‌زار آن سال‌ها به‌جای لاله‌، تابلوهای خیاط‌خانه‌ به چشم می‌خورد. ژان سالواردیس در خیابان استانبول، اولین خیاط معروفی بود که در محدودۀ لاله‌زار مغازه داشت. ارجوبیان، شهبازیان، بابایان، سرکیسیان، گارالی، رایچف، اصغر صدری، محمود ویلسون، غلام بروجردی، خیاط نراقی، خالقی، بحری و شایسته، همگی از خیاط‌های خوب آن زمانِ لاله‌زار به شمار می‌آمدند. خیاط‌های که از روسیه، یونان، فرانسه و ایتالیا به ایران مهاجرت کرده بودند سبک خیاطی خود را به ایران آوردند. در آن زمان دو محیط کاملاً جداگانه برای عرضۀ لباس وجود داشت: یکی لاله‌زار که مرکز فروش لباس‌های لوکس و دست‌دوز تهران بود و دیگری مراکزی مانند ناصرخسرو و بازار که لباس‌های دوخته‌شده در آنجا عرضه می‌شد. ولی عمدۀ لباس در کشور به‌وسیله همین خیاطی ها تأمین می‌شد.  

هامبارسوم سرکیسیان

هامبارسوم سرکیسیان (یا هامبارسون سرکیسیان) از ارامنه بود که در سال 1299 به ایران مهاجرت کرد. هامبارسوم از زمان رضاشاه خیاط دربار بود. روی تابلو خیاط‌خانه او هم نوشته‌شده بود: «هامبارسوم سرکیسیان مخصوص دربار»! زندگی او دونقطه برجسته داشت؛ اولین کسی بود که در دوخت لباس به سبک امروز شناخته‌شده بود و اولین استادی بود که خیاط‌های برجسته ایران را تربیت کرد. ازجمله این خیاطان می‌توان استاد نراقی و استاد یزدی را نام برد. نراقی اگر استادی است که از نو باید شناخت و یزدی اگر به خیاطی اعتبار بخشید، به این دلیل است که نزد هامبارسوم شاگردی کرده بودند. این سبک خیاطی که امروز داریم و این سبک لباس که امروز می‌پوشیم از زمان هامبارسوم در ایران متداول شد. اهمیت او به‌قدری است که در دوران مدرن شدن لباس ایرانیان، زمانی که موضوع تغییر لباس در مجلس شورای ملی دوره هفتم مطرح بود، نمایندگان مجلس از او نام می‌برند. در تغيير لباس زنان نیز خود او گفته است که یک‌باره دو هزار مانتو به او سفارش داده شد و ناچار بود شب و روز کار کند تا همه سفارش‌ها را انجام دهد. هنر خیاطی ایران از زنانه و مردانه، مدیون افر ادی مانند اوست. افسوس که ما اطلاعات بسیار کمی از او داریم، اما بی‌تردید یاد او در صنعت پوشاک ایران ماندگار خواهد ماند.  

استاد محمد علی نراقی

 

استاد هنریک یاقنازاریان

او در سال 1296 در تبریز متولد شد. در هفت‌سالگی به مدرسه ارامنه تبریز رفت. به تحصیل کم‌توجه بود بنابراین به توصیه یکی از دوستان پدرش به نام آرمناک آفناندیلیان، در پایان دوره ابتدایی تحصیل را رها کرد و از سن دوازده‌سالگی به آموختن حرفه خیاطی مشغول شد. استاد هنریک یاقنازاریان اولین استاد آقای سومبات هاکوپیان بود. او خیاطی را به‌صورت علمی انجام می‌داد و خود خالق سبک جدیدی در آموزش بود.

 

 

استاد هنریک یاقنازاریان

 

ابراهیم ثابتیان

ابراهیم ثابتیان در سال 1312 در همدان متولد شد. او خیاطی را نزد استاد یزدی فراگرفت. ثابتیان در سال 1341 بازرس ویژه اتحادیه خیاطی شد و پس‌ازآن در کنار استاد نراقی کلاس‌های خیاطی را دایر کرد. او سال‌های متمادی در کلاس خیاطی با مرحوم نراقی کارکرد و شاگردان بسیاری را آموزش داد.  

 

استاد ابراهیم ثابتیان

 

بابکن پاشایان

بابکن پاشایان متولد سال ۱۳۰۱ در تفلیس است. او در چهارسالگی به همراه مادرش، برای دیدار دایی خود راهی تبریز شد. پیش از فوت مادرش در اثر بیماری، پاشایان نزد دایی خود و زیر نظر او پرورش یافت. در نوجوانی برای پیدا کردن کار به آبادان رفت و ازآنجا به تهران آمد و به شغل خیاطی مشغول شد. بعد از مدتی کارگاه خیاطی مد فرانس را با مشارکت گریگور آرزومانیان در خیابان لاله‌زار دایر کرد. بابکن پاشایان در سن ۶۴ سالگی دچار سکته مغزی شد و بعد از دوازده سال در سال ۱۳۷۳ در تهران درگذشت.

استاد بابکن پاشایان

هاروتون میناسیان

هاروتون میناسیان در سال 1310 در اليگودرز متولد شد. میناسیان در سال 1325 به تهران آمد و زندگی حرفه‌ای خود را آغاز کرد. هاروتون در تهران از تجربه استادان زیادی بهره گرفت و در مدت کوتاهی در حرفه خود تبحر یافت. او تجربه و دانشی که در خیاطی کسب کرده بود بی‌دریغ در اختیار شاگردان خود قرار داد و خیاطان چیره‌دست بسیاری را تربیت کرد. سومبات هاکوپیان ازجمله شاگردان او بود. استاد میناسیان در سال 1349به‌اتفاق دوستش ایشخان، سالن دوزندگی مارس نو را در خیابان لاله‌زار تأسیس و سال‌ها در تهران خیاطی کرد اما بعدها به همراه خانواده‌اش به ارمنستان نقل‌مکان کرد و در آنجا نیز هنر و تجربیات خود را توسعه بخشید و موفق به دریافت جوایز ارزنده و تقدیرنامه‌های مهمی از مقامات محلی شد.

استاد هاروتون میناسیان

 

 خاچاطور سرکیسیان

خاچاطور سرکیسیان فرزند غازار، معروف به درزی خاچاطور، از خیاطان نام‌آور ایران است. او در سال 1277 در روستان نوراشن قره داغ متولد شد. خاچاطور همراه خانواده‌اش به تبریز مهاجرت کرد. در شهر تبریز در دوزندگی وانارلون آشنا یا خویشاوندی داشت. وانارلون دوزندگی را در تفليس آموخته و به ایران آمده بود. خاچاطور در کنار او شاگردی می‌کرد. هنگامی‌که لون درگذشت، کارگاه او به خاچاطور واگذار شد و از آن زمان به درزی خاچاطور معروف شد. او سال‌ها بعد یکی از دوزندگان چیره‌دست و بنام خیابان لاله‌زار شد.  

 

استاد خاچاطور سرکیسیان

علی غفوری آشتیانی

آقای علی غفوری اهل آشتیان بود. خیاطی را در تهران یاد گرفت و در لاله‌زار بزرگ شد، تحصیلاتش در حد سیکل بود اما در کار خود به استادی رسید. از استادانش می‌توان از مادام زنگنه یادکرد که یک خیاط ارمنی بود. شاید به همین علت است که غفوری در زنانه‌دوزی مهارت بیشتری یافته بود. علی غفوری در تدریس ید طولانی داشت. شاگردان او خیاطان هنرمندی از کار درآمدند که در نوع خود منحصربه‌فرد بودند. او سال‌ها در اتحادیه صنف خیاط‌ها به تدریس اشتغال داشت. از وی دو کتاب به روش مولر به یادگار مانده است؛ یکی مردانه و دیگری زنانه.  

 

استاد علی غفوری آشتیانی

استاد آندرانیک

استاد آندرانیک در فاصله سال‌های ۱۳۱۰ تا 1315 در تبریز کارش را شروع کرد و یکی از نامداران صنعت خیاطی در ایران شد. او در خانواده‌ای خیاط بزرگ‌شده بود. استاد هنریک و استاد آندرانیک و رضا پارس هر سه در مکتب استاد راستف که از روسیه آمده بود خیاطی را آموختند. آندرانیک به‌قدری به استاد راستف نزدیک بود که راستف هنگامی‌که قصد داشت تبریز را ترک کند کارگاهش را به آندرانیک واگذار کرد. آندرانیک سال‌ها در تبریز و در همان کارگاه مشغول به کار بود و بعد که به تهران مهاجرت کرد در خیابان کریم‌خان زند یک کارگاه خیاطی دایر کرد.  

 

استاد آندرانیک

گارنیک هاکوپیانس

گارنیک هاکوپیانس در سال ۱۳۰۴ در ساری متولد شد. پدرش هاکوپ هاکوپیانس از باکو به ایران آمده بود و مادرش اهل تبریز بود. در کودکی پدرش را که کارمند حسابداری کارخانه پنبه در گرگان بود، از دست داد و به همراه مادر و دو برادرش به تبریز رفت. زندگی گارنیک در دوران کودکی به خاطر مرگ پدر با دشواری روبه‌رو شد و نتوانست به تحصیلات خود ادامه دهد. نزد پدربزرگش، پتروس هاراتونیان که در تبریز خیاطی داشت و به کار دوخت و دوز پرداخت و از همان ابتدا استعداد قابل‌توجهی از خود بروز داد. هاکوپیانس در کار دوخت پالتو کت‌وشلوار و دامن مهارت پیدا کرد و مخصوصاً در کار ضخیم‌دوزی و دوخت پالتو به خیاط معروفی بدل شد. زمانی که به سن بازنشستگی رسید تجربیات خود را به دخترش منتقل کرد و از کار کناره گرفت. هاکوپیانس در اول مرداد 1386 در تهران درگذشت.  

 

استاد گارنیک هاکوپیانس

 

سومبات هاکوپیان

سومبات هاکوپیان در سال 1323 در تبریز متولد شد. او به همراه خانواده خود به روستایی در ناحیه قراداغ در آذربایجان شرقي مهاجرت کرد. نام این روستا نوراشن بود که به زبان ارمنی به معنای مکان تازه ساخته‌شده است. او با تشویق پدربزرگ خود روانه بازار کار خیاطی شد. هاکوپیان پس از ارتقا مهارت‌های خود نزد استاد هنریک از تبریز به تهران مهاجرت کرد و به ترتیب در کارگاه خیاطی آقای ول، میلانو و مد فرانس مشغول به کار شد. او در سال 1349 نخستین کارگاه خیاطی کت و شلوار خود را با مشارکت آقای هاشم جعفری تأسیس کردند. تا سال 1352 در بیشتر شوهای مد برگ‌ریز شرکت می‌کرد و در همین سال موفق به دریافت جایزه بهترین طراحی و دوخت از فستیوال برگ‌ریز شد. هاکوپیان در سال 1354 به‌عنوان یک مد ساز ایرانی شوی مستقل خود را در هتل اینترکنتیانتال آغاز کرد. این شو در تلویزیون ملی نیز پخش شد. او اولین ژورنال مد ایرانی با نام هوکرپ را در سال 1354 چاپ کرد. در ابتدای دهه ۸۰ کارگاه کوچک هاکوپیان تبدیل به یک شرکت صنعتی و کسب‌وکاری خانوادگی شد. هاکوپیان در حال حاضر دارای 23 فروشگاه زنجیره‌ای در سراسر کشور و بیش از 6۰۰ هزار مشترک است. هاکوپیان نخستین دارنده‌ی گواهینامه مدیریت کیفیت و دارای بیش از ۲۰ جایزه بین‌المللی در صنعت پوشاک ایران است.

 

استاد سومبات هاکوپیان

 

 

        برگرفته از کتاب صنعت پوشاک ایران از هامبارسوم تا هاکوپیان    

نویسنده: الهه یاراحمدی